"پلتفرم" اصطلاحی است که امروزه آن را زیاد می شنویم و با آن در زمینه های مختلف سر و کار داریم. اما تا چه اندازه با این مفهوم آشنایی داریم. آیا تاکنون چیزی در خصوص کسب و کارهای پلتفرمی شنیده اید؟ آیا با تفاوت این دسته از کسب و کارها با کسب و کارهای خطی و مزایای آن ها آشنایی دارید؟ امروز قصد داریم تا در این مقاله شما را در رسیدن به پاسخ این پرسش ها همراهی کنیم و شما را با مفهوم پلتفرم و کسب و کارهای پلتفرمی آشنا کنیم.واژه پلتفرم اصطلاحی است که در حوزه های زیادی مورد استفاده واقع می شود و در هر حوزه ای کاربرد و معنی مختص به خود را دارد. از حوزه رایانه و خودروسازی گرفته تا تجارت و کسب و کار. گرچه وجه مشترک بین تمامی این مفاهیم، وجود یک دانش، تکنولوژی یا پایه در جهت تولید یا بهبود محصول است.در صنعت خودروسازی، پلتفرم قالب و چارچوبی است که برای تولید محصولات مختلف طراحی می شود. معمولا شرکت های خودروسازی برای کاهش هزینه های خود از یک پلتفرم در طراحی محصولات خود استفاده می کنند و طراحی، مهندسی و تولید محصولات مختلف خود را بر مبنای آن انجام می دهند. برای مثال خودروهای هیوندای توسان و کیا اسپرتیج از پلتفرم های مشابهی برای تولید محصولات خود استفاده کرده اند.در حوزه فناوری اطلاعات (IT)، پلتفرم بستری از نرم افزارها و سخت افزارها است که به عنوان میزبانی برای برنامه ها، نرم افزارها و سرویس های نوشته شده عمل می کند و به آن ها اجازه اجرا در یک چارچوب مشخصی را می دهد. برای مثال سیستم عامل ویندوز پلتفرمی برای اجرای نرم افزارهایی مانند اتوکد، فتوشاپ و ... محسوب می شود یا مرورگرهایی که به عنوان بستری برای میزبانی اپلیکیشن ها یا سرویس های اینترنتی عمل می کنند، نوعی پلتفرم محسوب می شوند.اما در حوزه کسب و کار، پلتفرم مدلی است که با ایجاد تعامل میان سرویس دهنده و مشتری، ارتباط آن ها را تسهیل و برای گروه ارزش آفرینی می کند. از آن جایی که اصل بحث ما صحبت در خصوص کسب و کارهای پلتفرمی است، ادامه این مقاله را به بحث درباره این موضوع می پردازیم.
در حوزه کسب و کار، منظور از پلتفرم مدلی از کسب و کار است که با تسهیل نمودن تعاملات مستقیم بین دو یا چند نوع مشخص از مشتریان، ارزش ایجاد می کند. جهت برقراری این تعاملات، باید شبکه بزرگ و مقیاس پذیری از کاربران و منابع مورد نیاز ساخته شود تا در مواقع نیاز در دسترس باشند. در اصل پلتفرم ها با ایجاد این شبکه های بزرگ بستری برای کاربران فراهم می کنند تا تبادلات و تراکنش های خود را در قالب آن انجام دهند.
در یک جمله می توان ساختار کسب و کارهای پلتفرمی را با ایجاد ارتباط میان کاربران و تسهیل در ایجاد تراکنش میان آن ها توصیف کرد. روند کار کلی پلتفرم ها بدین صورت است که آن ها در ابتدا سعی در جذب کاربران می کنند تا بتوانند بین آن ها ارتباط ایجاد کنند. این کاربران شامل تولید کنندگان و بازدیدکنندگانی هستند که باید به مشتریان بالقوه شما تبدیل شوند. پس از جذب کاربران، بین آن ها ارتباط برقرار می شود. در مرحله بعد باید بستری فراهم شود تا تراکنش بین کاربران تسهیل شود و در مرحله آخر قوانینی وضع می شود تا کیفیت را افزایش داده و رضایت مخاطبین را حفظ کند.
جهت موفقیت کسب و کار، لازم است تا تمامی مراحل این زنجیره قدم به قدم اجرا شوند. اما بدون شک مهم ترین بخش این زنجیره، ایجاد تکنولوژی مناسب برای انجام درست تراکنش است. چرا که لازم است کاربران پلتفرم بارها و بارها از آن استفاده کنند تا ارزشْ تولید و مبادله شود.
زمانی که صحبت از پلتفرم می شود، در مقابل آن نوع دیگری از کسب و کار تعریف می شود که به کسب و کار خطی یا پایپ لاین (pipeline) مشهور است. این واژه برای توصیف کسب و کارهای سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.
در مدل کسب و کار خطی، شرکت ها کالا یا خدماتی ایجاد می کنند و پس از تولید، آن را به مشتریان بالقوه خود عرضه می کنند. در این حالت مشتری پس از تهیه محصول یا خدمات، میزان رضایت خود را اعلام می کند. نمونه ساده این مدل کسب و کارها را می توان در شرکت های خودروسازی مشاهده کرد که پس از تولید خودرو، آن را در اختیار مصرف کننده قرار می دهند یا موسساتی که خود اقدام به تولید فیلم های آموزشی و عرضه آن می کنند.
اما در مقابل، کسب و کارهای مبتنی بر پلتفرم بستری را فراهم می کنند تا کاربران خود با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و وارد تعامل تجاری شوند. در این جا تراکنش میان عرضه کنندگان و مصرف کنندگان برقرار می شود و بدین ترتیب، مبادلات با سرعت بیشتر و هزینه کمتری انجام می پذیرد.
متاسفانه برخی افراد مفهوم پلتفرم را در طراحی سایت و یا اپلیکیشن جست و جو می کنند. در این جا باید گفت که مفهوم پلتفرم صرفا به نوعی تکنولوژی محدود نمی شود، بلکه پلتفرم مدلی است که چگونگی شکل گیری کسب و کار، تولید ارزش، شبکه سازی و ... را دربر می گیرد و این موارد تنها بخشی از این مفهوم به حساب می آیند.
کسب و کارهای بر پایه پلتفرم می توانند بسیار سریع رشد کنند. این کسب و کارها معمولا در مقایسه با کسب و کارهای خطی هزینه های عملیاتی بسیار کمتری دارند. پلتفرم ها این قابلیت را دارند که رشد سریعی در میزان درآمدهای خود داشته باشند، بدون آن که نیاز باشد با این سرعت بر کارمندان خود اضافه کنند.
آمار نشان می دهد که با توسعه اینترنت، بیشتر شرکت های بزرگی که با بالاترین سرعت در حال رشد هستند، از مدل کسب و کار پلتفرمی استفاده می کنند. جدول زیر ۱۰ مورد از با ارزش ترین شرکت های را نشان می دهد که پس از سال ۱۹۹۴ تاسیس شده اند. همان طور که مشاهده می کنید، از میان ۱۰ شرکت باارزش ۸ مورد بر پایه کسب و کار پلتفرمی هستند.
| شرکت | نوع پلتفرم | ارزش بازار ۱۵/۵/۹ (بر حسب میلیارد) | سال تاسیس | کشور |
|---|---|---|---|---|
| گوگل | رسانه تبلیغاتی | $۴۲۵٫۴۰ | ۱۹۹۸ | ایالات متحده |
| فیس بوک | رسانه تبلیغاتی | $۲۴۸٫۳۰ | ۲۰۰۴ | ایالات متحده |
| Amazon.com | تبادل | $۲۳۵٫۷۰ | ۱۹۹۴ | ایالات متحده |
| موبایل چین | - | $۲۳۲٫۶۳ | ۱۹۹۷ | چین |
| گروه علی بابا | تبادل، سیستم تراکنش | $۱۶۷٫۰۰ | ۱۹۹۹ | چین |
| ِنسنت هُلدینگز | تبادل، رسانه تبلیغاتی | $۱۵۰٫۸۷ | ۱۹۹۸ | چین |
| ساینوپِک | – | $۷۳٫۶۲ | ۱۹۹۸ | چین |
| گروه پرایس لاین | تبادل | $۶۲٫۸۶ | ۱۹۹۴ | ایالات متحده |
| بایدو | رسانه تبلیغاتی | $۵۲٫۴۰ | ۲۰۰۰ | چین |
| Salesforce.com | استاندارد نرم افزاری | $۴۵٫۴۵ | ۱۹۹۹ | ایالات متحده |
هدف اصلی کسب و کارهای پلتفرمی ایجاد تعامل میان ارائه دهندگان سرویس و مشتریان است. در اصل ارزش آفرینی کسب و کارهای پلتفرمی بر پایه سهولت بیشتر در روابطی است که میان عرضه کننده و متقاضی به وجود می آید. بنابراین خود پلتفرم ها سعی دارند تا دارایی ها، هزینه های عملیاتی و سازمانی خود را تا حد امکان کاهش دهند که در قسمت قبل اشاره ای به آن کردیم. برای مثال اسنپ که نسخه ایرانی "اوبر"]بزرگترین شرکت تاکسیرانی در سراسر جهان[ است، خود هیچ ماشینی ندارد یا علی بابا که بزرگ ترین خرده فروشی آنلاین در سراسر جهان است، خود کالایی ارائه نمی دهد. این سهولت در تجارت آنلاین باعث می شود تا پلتفرم ها سود ناخالص عملیاتی بسیار زیادی را به دست آورند.
شاید یکی از مهم ترین مزایای کسب و کار پلتفرمی را بتوان در ساماندهی و تجمیع عوامل موثر مانند دارایی ها، مهارت ها و نیروی کار در کنار هم دانست که سبب ارزش آفرینی برای سازمان می شوند. نتیجه این کار تشکیل پلتفرم هایی است که با گردآوری بازیگران خرد در کنار یکدیگر، آن ها را برای مشارکت اقتصادی تقویت می کنند. این بازیگران می توانند مربیانی باشند که موضوعی خاص را جهت آموزش بر روی این بستر عرضه می کنند، فروشندگانی باشند که جهت فروش محصولات خود در این بستر به رقابت می پردازند یا سرمایه گذارانی باشند که در قبال دریافت امتیازی خاص، در جهت توسعه سایر کسب و کارها حمایت مالی کنند. چنین امکانی در شرایط غیر مشابه قابلیت اجرا ندارد.
کسب و کارهای پلتفرمی معمولا چه در کوتاه مدت و چه بلند مدت عملکرد مالی بهتری در مقایسه با کسب و کارهای خطی دارند. چرا که رشد سریع تری دارند و حاشیه سود بالاتری را برای سرمایه گذاران ایجاد می کنند. همین امر سرمایه گذاران را وسوسه می کند تا بیشتر بر روی این مدل از کسب و کارها سرمایه گذاری کنند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، کسب و کارهای پلتفرمی بیش از ۲ برابر کسب و کارهای خطی سرمایه جذب می کنند و به همین نسبت ارزش دارند.
